روش مطالعه درس دین و زندگی پیش دانشگاهی

موضوعات، سبک طرح دروس پیش‌دانشگاهی و نگارششان و حتی اهداف پیش‌روی مولف محترم کتاب کاملا با مباحث سال دوم و سوم متفاوت است و اگر بخواهیم با همان نگاه سال سوم خود به این کتاب بنگریم با مشکل مواجه خواهیم شد. دین و زندگی پیش‌دانشگاهی در نیم سال اول مبتنی بر مطالبی است که در وهله اول فهم آنها در اولویت قرار دارد و پس از تفهیم و درک آن مباحث است که به بررسی نکات عینی داخل کتاب می‌پردازیم.

ما شش درس پیش‌روی خود داریم که در چینشی منطقی از درس نخست تا درس آخر آن با یکدیگر مرتبط هستند، به‌طور مثال اگر ما نکات پیرامون ذات خداوند را در درس اول متوجه نشویم نمی‌توانیم توحید ذاتی در درس دوم را فرا بگیریم و به تبع آن در فهم توحید افعالی نیز با مشکل مواجه می‌شویم، اگر این مباحث مربوط به توحید نظری (ذاتی - افعالی - صفاتی) را یاد نگیریم. فهم مطالب درس سوم که نتیجه آنها می‌باشد مشکل می‌گردد و عدم تسلط بر توحید عبادی در درس سوم نقص یادگیری اخلاص در بندگی در درس چهار را در بر دارد و در آن هنگام است که توبه و بازگشت به این توحید عبادی برای ما در درس پنجم نامفهوم می‌گردد. همچنین عدم تسلط بر توحید افعالی و رابطه اختیار انسان با افعال خداوند سبب آن می‌گردد که مهمترین درس این کتاب، یعنی قضا و قدر الهی در درس ششم را از دست دهیم. لذا ضروری است که به نکات زیر در باب هر درس دقت فرمایید:

درس یکم: این درس به برهان امکان و وجوب و اثبات آن می‌پردازد. دسته‌بندی مباحث استدلالی در مقدمه، ارتباط مفاهیم با آیات ابتدای درس، روابط علی معلولی ذیل آیات و همچنین ارتباط میان آیات، اشعار و روایات بخش دوم (خداوند نور هستی) از مهمترین مباحث مطرح و ویژه این درس می‌باشند.

درس دوم: بعد از اثبات وجود خدا در درس نخست به عنوان منشا وجود هستی، در درس دوم به بررسی یگانگی خداوند در ذات، افعال و صفاتش می‌پردازیم. نکته قابل توجه در این قسمت آن است که نخست هر شاخه از توحید و شرک مرتبط با آن را مستقلا بررسی کنیم، هرکدام از تعاریف و توصیفات مربوط به آنها را تقسیم کنیم و بدانیم که ممکن است هرکدام از آن جملات ذیل هرکدام از شاخه‌های توحید یا شرک در صورت سوال طرح شود و مفهوم مرتبط با آن خواسته شود، نکته مهم دیگر ارتباط هر آیه یا ذکر و عبارت با توحید مرتبط با آن است. در ضمن مثال‌های توضیحی نیز بسیار مهم است مانند آنکه اعتقاد به خدای آب و خدای باد چه نوع شرکی است؟ پاسخ: شرک ذاتی.

درس سوم: این درس در حقیقت ادامه مباحث درس دوم و یا به بیانی بهتر ثمره و نتیجه آن است. نکته قابل توجه و بسیار مهم در مطالعه این درس آن است که نخست متن درس را مطالعه نمایید زمانی که تا مباحث دژ مستحکم توحید را خواندید به بررسی آیات ابتدای درس و مفاهیم کلی و جزئی هر قسمت در آن بپردازید، بعد از اتمام این قسمت، بخش پایانی درس یعنی علل عدم تحقق اعتقاد به توحید در زندگی مردم عصر حاضر را مطالعه می‌کنیم، در این مبحث رابطه بین نکات در هر بند بسیار مهم است و دقت خاصی در مطالعه نیاز دارد.

درس چهارم: در حقیقت همان ادامه درس سوم و بیان کامل‌تر آن است. مباحث این درس را می‌توانیم به دو دسته تقسیم کنیم. قسمت اول: تعریف اخلاص و ثمرات آن و قسمت دوم، راه‌های تقویت اخلاص. در قسمت اول: ابتدا مفهوم اخلاص را مطالعه نمایید سپس به بررسی آیات ابتدای درس بپردازید و پس از آن ثمرات اخلاص. شما برای فراگیری مباحث مرتبط با ثمرات اخلاص میتوانید آن را نیز به دو قسمت تقسیم نمایید: 1 - ثمرات اولیه 2 - ثمرات متعالی و سپس نکات مرتبط را به صورت خلاصه‌برداری بنویسید تا بهتر در حافظه شما ملکه گردد.

در قسمت دوم: ما با پنج عنوان مواجه‌ایم، در این بخش نکات ذیل هر تیتر را خوب مطالعه نمایید بالاخص ارتباط نکات هر بخش با یکدیگر و با عنوان آیات با تیتر که در طرح سوال بسیار مورد توجه قرار می‌گیرند.

درس پنجم: در واقع این درس راه درمان کوتاهی‌های معنوی و بازگشت به مسیر توحید عبادی را ترسیم می‌کند. مباحث هر بخش را به همان صورتی که در گذشته گفته بودم به صورت بخش بخش تقسیم نمایید تا بر متن درس تسلط خوبی پیدا نمایید.

توجه داشته باشید نکات پیرامون آیات توبه، پیرایش‌گری توبه روایات و آیه مرتبط با آن و همچنین مراحل توبه از نکات مهم و برجسته‌ای برخوردارند و دقت ویژه‌ای در مطالعه آنها مبذول فرمایید.

درس ششم: شاید به جرات بتوان گفت در میان دروس هر سه کتاب دوم و سوم و پیش از اهمیت خاصی برخوردار است، درسی که می‌توان آن را به دو بخش کلی تقسیم نمود 1- اختیار و اثبات آن 2- قضا و قدرالهی.

چ1 - بخش اول، اختیار: نخست متن درس را مطالعه فرمایید. دلایل وجدانی - درونی اثبات اختیار را با نکات مرتبط با هر سر تیتر فراگیرید، سپس به بررسی آیات مرتبط با اختیار بپردازید. سپس این بخش را با مطالعه فرایند آگاهی از اختیار به پایان رسانید.

2 - بخش دوم، قضا و قدرالهی: مطالب در این بخش به همراه مثال‌های مرتبط با آن برای فهم بیشتر دانش‌آموزان، از گستردگی خاصی برخوردار است که شاید یک مقدار پراکندگی مطالب را در بردارد، لذا توصیه می‌گردد عزیزان سعی نمایند این قسمت را به صورت خلاصه‌نویسی فرا گیرند و پس از آنکه مفهوم قضا و قدر برای شما ملکه شد مباحث پایانی درس اعم از علل و روابط عام با اراده خداوند و رابطه اختیار انسان با اراده خدا و ارتباط قضا و قدر و شناخت آن با پیشرفت دانش بشری بپردازید. در پایان، همانگونه که در گذشته عرض کرده‌ام در مطالعه دین و زندگی، تکرار مفاهیم نقش اصلی در فراگیری را ایفا می‌کند و تست زدن و مرور تستی مانند دروس اختصاصی اهمیت بالای ندارند مگر آنکه هدفمند باشند و خود نیز در خدمت مرور مجدد.

منبع:وبلاگ معارف